هنگامی که از مردم پرسیده می‌شود که از چه می‌ترسند، معمولاً از چیزهایی مانند مار، عنکبوت، صاعقه یا مرگ نام می‌برند. وقتی که ترس آن قدر جدّی شود که زندگی روزمره را مختل سازد، به عنوان هراس (فوبیا) شناخته می‌شود. طبق تعریف انجمن روان‌پزشکی آمریکا، هراس عبارت است از یک ترس نامعقول و افراطی از یک شیء یا یک وضعیت. در اغلب موارد، هراس مستلزم حس به خطر افتادن یا ترس از آسیب‌دیدن است. برای نمونه، کسانی که دارای هراس از مکان‌های باز هستند (اگورا فوبیا)، از گرفتار شدن و به دام افتادن در یک مکان یا وضعیت غیرقابل فرار می‌ترسند.

نشانه‌های هراس
نشانه‌های هراس یا هنگامی که شخص در معرض شیء یا وضعیتی که از آن می‌ترسد قرار می‌گیرد و یا گاهی حتی هنگامی که به آن فکر می‌کند، بروز می‌نماید. نشانه‌های متداول هراس‌ها عبارتند از:

• سرگیجه
• نفس تنگی
• تهوّع
• ترس از مرگ
• حس ناواقعی بودن

در برخی موارد، این نشانه‌ها ممکن است آنقدر تشدید شود که به یک حمله تمام و کمال اضطراب بیانجامد. در نتیجه این نشانه‌ها، برخی افراد به انزوا و گوشه‌گیری روی می‌آورند که این خود به مشکلات جدّی در زندگی روزمره می‌انجامد. در موارد دیگر، فرد ممکن است به خاطر توجه مداوم به مرگ قریب‌الوقوع یا بیماری‌های خیالی به مراقبت پزشکی نیاز پیدا کند.

انواع هراس‌ها
هراس‌ها به 3 رده کلّی تقسیم می‌شوند:

• هراس اجتماعی: ترس از وضعیت‌های اجتماعی
• هراس از مکان‌های باز : ترس از گرفتار شدن در یک مکان یا موقعیت غیرقابل فرار
• هراس‌های خاص: ترس از یک چیز خاص (مثلاً مار)

هراس‌های خاص دارای 4 نوع عمده هستند:

• محیط طبیعی: ترس از صاعقه، آب، طوفان و غیره
• حیوانات: ترس از مار، عنکبوت، جوندگان و غیره
• پزشکی: ترس از دیدن خون، آمپول، ملاقات دکتر و غیره
• موقعیتی: ترس از پل، تنها ماندن در خانه، رانندگی و غیره

رواج هراس‌ها
هراس‌ها بسیار شایعند. برای نمونه، در آمریکا بیش از 10٪ کلّ جمعیت، حداقل از یک چیز هراس دارند و در این کشور، هراس شایعترین اختلال ذهنی است. معمولاً تعداد زنانی که گرفتار هراس هستند بسیار بیشتر از مردان است. در بسیاری از موارد، مردم می‌توانند تشخیص دهند که ترسشان غیرمعقول است و در نتیجه، برای فائق آمدن بر هراس خود اقدام می‌کنند. بر طبق «راهنمای آماری اختلالات ذهنی»، تنها در حدود 10 درصد هراس‌ها در تمام طول عمر باقی می‌مانند.

درمان هراس‌ها
چند رویکرد مختلف برای درمان هراس‌ها وجود دارد. اثربخشی هر درمان به خود فرد و نوع هراس بستگی دارد. در زیر، برخی از روش‌های درمان آورده شده‌اند:

در درمان‌های مواجهه‌ای، به منظور کمک به بیمار برای غلبه بر ترسش، او را در معرض چیزی که از آن می‌ترسد قرار می‌دهند. یک نوع از درمان مواجهه‌ای، غرقه‌سازی (flooding) است که در آن، بیمار برای مدتی طولانی، بدون فرصت یا امکان فرار، با چیزی که از آن می‌ترسد مواجهه داده می‌شود. هدف از این روش، کمک به فرد در روبرو شدن با آنچه از آن هراس دارد و درک این واقعیت است که آسیبی از آن به او نمی‌رسد.

روش دیگری که غالباً برای درمان هراس به کار گرفته می‌شود، شرطی‌سازی تقابلی (counter-conditioning) نام دارد. در این روش به بیمار یاد داده می‌شود که واکنش متفاوت و تازه‌ای نسبت به چیزی که از آن می‌ترسد نشان دهد. بیمار یاد می‌گیرد که به جای وحشت‌زدگی در صورت مواجهه با شیء مورد نظر چگونه از روش‌های آرامش درمانی استفاده کند و آن را جایگزین اضطراب و ترس نماید. این رفتار جدید با واکنش وحشت‌زده قبلی ناسازگار است و در نتیجه، واکنش هراس به تدریج از بین می‌رود. شرطی‌سازی تقابلی معمولاً در مورد بیمارانی به کار گرفته می‌شود که قادر نیستند درمان‌های مواجهه‌ای را تحمّل کنند.

ترجمه: کلینیک الکترونیکی روان‌یار

منبع

"What is A phobia", Kendra Van Wagner.
http://psychology.about.com

مقالات مرتبط