«اورژانس روان‌پزشكى شهر تهران در وضعيت بحران قرار گرفته است.»
اين هشدارى است كه چندى پيش دكتر مهدى تهرانى دوست، رئيس بيمارستان روزبه تهران داد و با بيان اينكه ١٦ تخت موجود در اورژانس اين بيمارستان، با توجه به شرايط طولانى بسترى بيماران كه گاهى به ٤ روز هم می‌رسد، پاسخگوى نياز شهر تهران نيست، گفت: متأسفانه ما بيش از ٧٠ درصد بيماران را نمی‌توانيم بسترى كنيم و فقط به آنها خدمات سرپايى ارائه می‌كنيم كه البته اين امر به نارضايتى بيماران منجر می‌شود.
شنيدن اين هشدار همراه با تاكيد كارشناسان مبنى بر اينكه اورژانس روان‌پزشكى با اورژانس عادى متفاوت است و بيمار روانى درصورت درمان نشدن، جامعه را درگير خواهد كرد، شايد تكرار واضحات باشد.
ولى با اين حال، روان‌پزشكان معتقدند نه تنها تا به حال هيچ تغييرى در بهبود وضعيت بيماران روان‌پزشكى در جامعه صورت نگرفته بلكه به‌نظر می‌رسد مسئولان در كشور ما هنوز نمی‌خواهند باور كنند با توجه به درگير شدن ٢٠ درصد مردم جامعه به انواع اختلالات روانى، بايد نسبت به فعال‌كردن اورژانس روان‌پزشكى در بيمارستان‌هاى عمومى و تك تخصصى كارى كرد.
دكتر سيد سعيد صدر، روان‌پزشك و عضو هيات علمى دانشگاه علوم پزشكى شهيد بهشتى در گفت‌وگو با همشهرى و با اشاره به اينكه بيمارستان‌هاى روان‌پزشكى چه تك‌تخصصی‌ها و چه بيمارستان‌هاى عمومى هيچ كدام بخش روان‌پزشكى به معناى واقعى ندارند، می‌گويد: ما فقط يكى دو تا بيمارستان تك‌تخصصى داريم كه آنها هم امكانات كافى براى بسترى بيماران را ندارند.
وى با تاكيد بر اينكه خيلى از بيمارستان‌هاى عمومى هم با اين تصور كه چون بخش‌هاى روان‌پزشكى و اورژانس مربوط به آن براى هيچ بيمارستانى بازدهى مالى ندارد، به فكر داير كردن آن نيستند، اضافه می‌كند: در اين ميان دومين مشكل اين است كه انتقال بيماران توسط اورژانس هم به درستى صورت نمی‌گيرد.
اكثر آمبولانس‌ها بيمار روان‌پزشكى را انتقال نمی‌دهند و خانواده‌هاى بيماران دائما از اين مسئله شكايت دارند. حتى خيلى اوقات شأن و حرمت بيماران هم در اين ميان رعايت نمی‌شود.
بيمه‌ها با هم شانه خالى می‌كنند!
«بخش‌هاى روان‌پزشكى هم در بيمارستان‌هاى عمومى وضعيت بهتر از اين ندارند، از اتاق و نور آن گرفته تا تخت‌ها. حتى اين تجهيزات نزديك به استاندارد هم نيستند و همه اينها نشان می‌دهد كه رؤساى مراكز درمانى و دانشگاهى بخش‌هاى روان‌پزشكى را اضافه می‌دانند، بخش‌هايى كه هيچ بازدهى مالى براى بيمارستان ندارند».
شنيدن اين عبارات از زبان دكتر صدر در حالى است كه دكتر پرويز مظاهرى، دبير انجمن علمى روان‌پزشكان نيز با ابراز تأسف از ضعف سيستم اورژانس روان‌پزشكى در كشور به همشهرى می‌گويد: متأسفانه هيچ كدام از بيمه‌ها در كشور ما براى تحت پوشش قرار دادن خدمات بيماران روان‌پزشكى همكارى نمی‌كنند، به‌خصوص اينكه مهم‌ترين بيماران روان‌پزشكى كه موارد اورژانسى هم محسوب می‌شوند، كسانى هستند كه يا اقدام به‌خودكشى كرده‌اند يا به ديگران آسيب رسانده‌اند.
به عقيده وى، براى همين است كه تاكيد می‌كنيم سازمان اورژانس كشور بايد تكنيسين مجرب داشته باشد، تكنيسينى كه فقط به وضعيت جسمى بيمار رسيدگى نكند.
دكتر مظاهرى با توضيح اينكه مثلا براى بيمارانى كه در اثر هذيان و توهم ممكن است به ديگران آسيب برسانند، وسيله‌اى داريم به نام «استرس ژاكت»، خاطرنشان می‌كند: اين وسيله يك لباس سرتاسرى است كه بيمار را به‌طور كامل پوشش می‌دهد تا نتواند دست و پايش را تكان دهد ولى هيچ بيمارستانى در كشور ما اين وسيله را ندارد.
كاملترين بيمارستان هم ناقص‌است!
البته در اين ميان نگاه برخى روان‌پزشكان به سمت بيمارستان‌هايى است كه در كشور بايد كاملترين تجهيزات را براى بيماران روان‌پزشكى داشته باشند ولى اين هم فقط در حد يك توقع است.
دكتر محمد على شهركى، روان‌پزشك با تاييد اين موضوع به همشهرى می‌گويد: بعد از عزم بيش از ٢٠ ساله وزارت بهداشت براى اختصاص دادن تخت روان‌پزشكى به بيمارستان‌ها، هنوز بيمارستان امام خمينی به‌عنوان بزرگ‌ترين بيمارستان كشور نتوانسته بخشى به نام اورژانس روان‌پزشكى را مجهز كند و حتى در اين بيمارستان روان‌پزشكى هم نيست كه اگر اورژانس بيمار مشكوك به اختلال روان‌پزشكى را به بيمارستان آورد، حداقل از اقدامات غيرعلمى روى بيمار جلوگيرى كند.
چون اقدامات وحشتناكى روى برخى از اين بيماران انجام می‌شود از قبيل تزريق آب مقطر يا چكاندن الكل داخل چشم اين بيماران!
مصوبه‌اى كه فقط تصويب شد!
اما در اين ميان شكايت اكثر روان‌پزشكان اين است: بارها هم گفتيم تخت‌هاى ما جوابگوى تعداد بيماران روان‌پزشكى نيست.
حتى به عقيده آنها تعداد اين تخت‌ها در بيمارستان‌هاى روان‌پزشكى تك‌تخصصى هم كم است و علاوه بر اين هزينه هتلينگ تخت و بيمارستان در آنها آنقدر بالاست كه خانواده‌ها قادر به پرداخت آنها نيستند.
اين در حالى است كه به گفته دكتر صدر ١٠سال پيش يكى از مصوبه‌هاى دولت اين بود كه ١٠ درصد تخت‌هاى بيمارستان‌هاى عمومى به بيماران روان‌پزشكى اختصاص يابد ولى به عقيده كارشناسان عملا اين اتفاق هيچ وقت نيفتاد.
دكتر شهركى نيز با ابراز تأسف از اينكه ما در حوزه‌هاى ديگر فقط به حوزه بيماری‌هاى طبى پرداختيم و از روان مردم كاملا غافل مانديم، تاكيد می‌كند: بنابراين ما به‌عنوان روان‌پزشك اصلا خوشبين نيستيم كه مسئولان سيستم بهداشتى به بهداشت روان مردم بپردازند چه برسد به فعال كردن اورژانس روان‌پزشكى.
اين در حالى است كه به گفته اين روان‌پزشك، بهترين امكانات ما در سيستم اورژانس در اختيار اورژانس‌هايى است كه هيچ خدماتى در روان‌پزشكى ندارند.
«البته الان در تهران و در بيمارستان روزبه در مورد اين بيماران اقدامات خوبى صورت گرفته اما هنوز جوابگوى جمعيت چند ميليونى تهران نيست».
دكتر شهركى با بيان اين عبارات به معضل ديگرى هم اشاره می‌كند و می‌افزايد: مشكل ديگرى كه ما داريم اين است كه خود روان‌پزشكان هم اين عزم را ندارند كه يكصدا شوند و بخواهند اقدامى براى بهبود وضعيت اورژانس روان‌پزشكى انجام دهند شايد هم اين قشر از پزشكان می‌دانند كه اگر بخواهند پيشنهادى در اين مورد بدهند، كاملا بی‌نتيجه است.
البته چندى پيش دكتر احمد جليلى، رئيس انجمن روان‌پزشكى ايران پيشنهادى مبنى بر جدا شدن مقوله بهداشت روان از وزارت بهداشت داد و اينكه اين بخش به‌صورت يك معاونت مستقل در كنار وزارت بهداشت شروع به كار كند.
به عقيده دكتر شهركى، ما همچنان اميدواريم شايد اين كار به عوض شدن ديدگاه مسئولان نسبت به بهداشت روان و جلوگيرى از مهجور ماندن آن مؤثر باشد.
