افسردگی زمستانی، عارضه خلقی است که در طول دوره‌ای از سال که روزها در آنها کوتاه می‌شود، به خصوص در کشورهای واقع در عرضهای جغرافيايی بلندتر برخی افراد را مبتلا میکند.
انجمن روان‌پزشکی آمريکا در اواخر دهه ۱۹۹۰ افسردگی زمستانی را با عنوان «اختلال خلقی فصلی» (SAD) شناسايی کرد، و اکنون بيشتر اين عارضه با نام مخفف يعنی SAD مورد اشاره قرار می‌گيرد.
افرادی که دچار افسردگی هستند، معمولا خلق اندوهگين‌شان را به صورت بروز دوره‌های متناوب تجربه می‌کنند. از اين لحاظ مبتلايان به افسردگی زمستانی تنها اين تفاوت را با مبتلايان به افسردگی معمول دارند، که نوسان‌های خلق‌شان بر اساس فصل‌هاست، و معمولا افسردگی‌شان در پاييز شروع می‌شود و تا بهار ادامه پيدا میکند. البته گونه‌ای از افسردگی تابستانی هم وجود دارد، که تعداد افراد کمتری را مبتلا میکند.
مبتلايان به SAD در زمان‌های ديگر سال هم افسرده می‌شوند، اما تعريف انجمن روان‌پزشکی آمريکا ايجاب میکند که دوره‌های افسردگی فصلی در افرادی که اين تشخيص در آنها داده می‌شود، «به طور قابل توجهی بيشتر» از دوره‌های افسردگی غيرفصلی باشد.
و اگر دقيق‌تر سخن بگوييم، تشخيص SAD نياز به آن دارد که دو سال متوالی افسردگی غيرفصلی نداشته باشيد.
نور درمانی، که شامل نشستن در جلوی نور مصنوعی درخشان برای نيم‌ساعت يا بيشتر در هر روز، خلق و خوی برخی از افراد مبتلا به اين عارضه را بهبود می‌بخشد. اما داروهای ضدافسردگی هم ممکن است همين تاثير مفيد را داشته باشند. همچنين شواهدی وجود دارد، هر چند شواهد موردی، وجود دارد که افراد مبتلا به SAD اگر مدت بيشتری را در بيرون از خانه باشند، پرده‌های جلوی پنجره‌ها را کنار بکشند، روشن‌تر کردن فضای درون خانه- يا به طور خلاصه انجام دادن اقداماتی برای افزايش قرارگيری در مقابل نور خورشيد- احساس بهتری پيدا می‌کنند.
علائم اختلال خلقی فصلی
شکل زمستانی SAD را معمولا با خواب زمستانی مقايسه می‌کنند. افراد فاقد انرژی می‌شوند، بيشتر از معمول می‌خوابند، به دنبال شيرينی و غذاهای نشاسته‌ای هستند، و وزن اضافه می‌کنند. ممکن است از اجتماع کناره‌جويی کنند و در تمرکز دچار مشکل شوند. برخی از اين افرد احساس سنگينی در دست‌ها و پاها را توصيف می‌کنند. يک عارضه روانی ديگر به نام افسردگی غيرمعمول (atypical depression)، که به فصل‌ها ارتباطی ندارد، همين علائم را دارد.
کارشناسان در اين مورد که آيا افسردگی زمستانی رابطه‌ای سببی با تغيير فصل دارد، اختلاف نظر داشته‌اند، اما يقينا شواهد غيرمستقيمی وجود دارند، که فقدان نور آفتاب در زمستان بروز SAD را برمی‌‌انگيزد. اين حقيقت که نوردرمانی افسردگی زمستانی را درمان میکند، تنها يک شاهد بر اين ارتباط است.
شواهد همه‌گير شناختی نشان می‌دهد که SAD در ميان افرادی که در عرضهای جغرافيايی بالا (مناطق شمالی‌تر) زندگی می‌کنند، شايع‌تر است و مدت زمان بيشتری به طول می‌انجامد.
کارشناسان معتقدند که علت ريشه‌ای اين اختلال عدم حساسيت به نور است.
اغلب ما نسبتا بدون احساس عدم تعادل زمستان را می‌گذرانيم، زيرا قرارگيری به نور‌های مصنوعی درون خانه به ما کمک میکند که با اين فقدان نور طبيعی تطبيق کنيم. اما نور درون خانه ممکن است برای مبتلايان به SAD بيش از حد ضعيف باشد.
اينکه دقيقا کمبود نور چگونه بر خلق و خوی اين افراد اثر می‌گذارد، هنوز بايد پاسخ داده شود.
درمان اختلال خلقی فصلی
شواهد علمی فعلی حاکی از آن است که نوردرمانی دست کم برای برخی از مبتلايان به SAD مفيد است. همچنين شواهد فعلی نشان می‌دهد که نورگرفتن در اول بامداد بيشتر از نورگرفتن در اواخر روز موثر است.
چراغ‌هايی که برای نوردرمانی برای SAD به کار می‌روند، ممکن است به صورت جعبه‌هايی مانند تجهيزات پزشکی باشند، يا شکلی مانند چراغ‌های روميزی عادی داشته باشند.
ممکن است نور دادن به خود را به طور تدريجی آغاز کنيد، اما اغلب بررسی‌ها حاکی از آن است که مبتلايان به SAD نياز دارند که حدو د ۳۰ تا ۴۵ دقيقه در معرض منبع نورانی با درخشندگی ١٠٠٠٠ لاکس (lux) قرار گيرند. لاکس واحد اندازه‌گيری شدت نور است، ۱۰۰۰۰ لاکس حدود شدت نور خورشيد در سپيده‌دم است. در اغلب خانه‌ها در عصر‌ها شدت نور ۳۰۰ تا ۵۰۰ لاکس است.
نوردرمانی زمان می‌گيرد و مشکلاتی هم دارد، فرد بايد مدت زيادی در روز را در مقابل آن چراغ‌ها بگذراند. کاربرد داروهای ضدافسردگی آسان‌تر است.
در حال حاضر در سازمان غذا و داروی آمريکا استفاده از داروی بوپروپيون با نام تجاری Wellbutrin برای مبتلايان به SAD تاييد کرده است. اين تاييد بر مبنای چندين بررسی بوده‌اند که نشان داده‌اند مصرف اين دارو در صورتی که در پاييز پيش از بروز علائم شروع شود، می‌تواند از علائم SAD پيشگيری کند.
همچنين بررسی‌های ديگر نشان داده‌اند که داروهای فلوکستين (Prozac)، سرترالين (Zoloft) و ساير داروهای ضدافسردگی گروه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونين (SSRIs) ممکن است به اين بيماران کمک کنند.
در حال حاضر افراد برای برطرف شدن علائم جت‌زدگی (به هم ريختن چرخه و خواب و بيداری در سفرهای هوايی طولانی) از قرصهای ملاتونين استفاده می‌کنند، اما اين قرص‌ها ممکن است برای SAD هم مفيد باشند. يک بررسی نشان داده است که مصرف قرصهای ملاتونين در بعدازظهرها به برخی از مبتلايان به SAD کمک میکند تا ساعت‌های زيستی‌شان را تنظيم شود.
